اثر نظام‌های خاک‌ورزی و مدیریت بقایای برنج بر عملکرد دانه و اجزای آن در کلزا (Brassica napus L.) به عنوان کشت دوم در شالیزار

به منظور بررسی اثر نظام‌های مختلف خاک‌ورزی و مدیریت بقایای برنج بر عملکرد دانه و اجزای آن و عملکرد روغن در کلزا (‌رقم هایولا 308‌) به عنوان کشت دوم در شالیزار، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال‌های زراعی 83-1382 و 84-1383 در اراضی شالیزاری ﻣﺆسسه تحقیقات برنج کشور در رشت به اجرا درآمد. عوامل آزمایشی شامل نظام‌های خاک‌ورزی در سه سطح: بدون خاک‌ورزی، خاک‌ورزی حداقل (یک بار روتیواتور در عمق 15-10 سانتی‌متری و خاک‌ورزی متداول (شخم با گاوآهن برگردان‌دار در عمق 30 سانتی‌متری + روتیواتور) و مدیریت بقایای برنج در دو سطح (خارج نمودن بقایا و باقی گذاشتن بقایا) بود. تراکم بوته، تعداد خورجین در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی، درصد روغن، عملکرد دانه و شاخص برداشت و عملکرد روغن و نسبت کربن به نیتروژن (C/N) اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که میان سطوح مختلف خاک‌ورزی از نظر صفات عملکرد دانه و روغن، عملکرد بیو لوژیک، شاخص برداشت، تراکم بوته و تعداد خورجین در گیاه، تفاوت معنی‌داری وجود داشت. علاوه بر این، اثر مدیریت بقایا و اثر متقابل نظام خاکورزی × مدیریت بقایا نیز بر هیچ یک از خصوصیات به جز تراکم بوته معنی‌دار نبود. کمترین میزان عملکرد دانه و روغن به تیمار بدون خاک‌ورزی و باقی گذاشتن بقایا اختصاص داشت. تیمار خاک ورزی مرسوم با میانگین عملکرد دانه 2225 کیلوگرم در هکتار و تیمار خاک‌ورزی حداقل با میانگین عملکرد دانه 2032 کیلوگرم در هکتار و اختلاف معنی‌داری با تیمار بدون خاک ورزی با میانگین عملکرد دانه 1455 کیلوگرم در هکتار داشتند. به طور کلی، با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، به نظر می‌رسد که علیرغم بیشتر بودن عملکرد در نظام خاک‌ورزی متداول، استفاده از نظام خاک‌ورزی حداقل در هر دو حالت باقی گذاشتن و خارج نمودن بقایا به دلیل کاهش عملیات خاک ورزی به علت کاهش هزینه‌ها دارای برتری نسبی می‌باشد.